آیا تتر قابل ردیابی و مسدود شدن است؟
تتر (USDT) بهعنوان بزرگترین استیبلکوین جهان، ستون فقرات اکوسیستم رمزارزهای جهانی را تشکیل میدهد و نقشی حیاتی در تأمین نقدینگی و تسهیل معاملات مرزی، بهویژه در مناطقی که دسترسی محدودی به سیستم بانکی بینالمللی دارند، ایفا میکند. بااینحال، ماهیت USDT، برخلاف رمزارزهای اصلی مانند بیتکوین، ذاتاً متمرکز است، زیرا توسط یک نهاد مرکزی، یعنی شرکت Tether Holdings Limited، صادر و کنترل میشود. این تمرکز، قابلیت نظارت و در نهایت مسدودسازی داراییها را توسط صادرکننده ایجاد میکند.
در سال ۲۰۲۵، ریسکهای خرید تتر و نگهداری آن به دلیل تشدید قابلتوجه سیاستهای انطباق شرکت تتر، دچار یک تغییر پارادایم شده است. تتر سیاستهای خود را از یک موضع نسبتاً منفعل (عدم فریز یکجانبه) به یک رویکرد تهاجمی و فعال برای همکاری با نهادهای مجری قانون بینالمللی تغییر داده است. این شرکت در گزارشهای متعدد در سال ۲۰۲۵ تأیید کرد که حجم قابلتوجهی از داراییها را در هماهنگی با سازمانهایی نظیر وزارت دادگستری ایالات متحده، دفتر کنترل داراییهای خارجی (OFAC)، سرویس مخفی آمریکا و پلیس سلطنتی تایلند مسدود کرده است. این همکاری گسترده، ریسک مسدودسازی را از یک تهدید نظری به یک تهدید عملیاتی و فوری برای هر کسی که با آدرسهای پرخطر یا مناطق تحت تحریم در ارتباط است، تبدیل کرده است.
در این مقاله مفصل بلاگ صرافی التکس به ابعاد مختلف مربوط به این دارایی میپردازیم.
تتر چیست؟
توکنهای USDT اغلب بر روی بلاکچینهای عمومی و شفافی مانند اتریوم (بهعنوان توکن ERC-20) و ترون (بهعنوان توکن TRC-20) صادر میشوند. تمام تراکنشهای ثبتشده بر روی این بلاکچینها غیرقابلتغییر هستند و برای هر شخص ثالثی که از طریق مرورگرهای بلاکچین به مشاهده دادهها میپردازد، کاملاً قابلمشاهده عمومی است. شفافیت ذاتی این شبکهها به این معناست که تاریخچه کامل جریان وجوه یک آدرس، از لحظه صدور تا آدرس نهایی، قابلردیابی است. این ویژگی فنی، امکان نظارت و تحلیل زنجیرهای کامل را برای شرکتهای تحلیل بلاکچین و نهادهای دولتی فراهم میکند.
نقش ابزارهای تحلیل زنجیرهای و هوش مصنوعی در ۲۰۲۵
قابلیت ردیابی محض، زمانی که با ابزارهای پیشرفته تحلیل زنجیرهای ترکیب میشود، به یک اهرم قدرتمند تبدیل میشود. شرکتهای تخصصی مانند TRM Labs و Elliptic از الگوریتمهای هوش مصنوعی برای خوشهبندی (Clustering) آدرسها استفاده میکنند. این فرآیند به آنها اجازه میدهد تا آدرسهای متعددی را که توسط یک فرد یا نهاد کنترل میشوند، حتی اگر هویت آنها ناشناس باشد، شناسایی و گروهبندی کنند.
شواهد سال ۲۰۲۵ نشاندهنده اثربخشی این ابزارها است. برای مثال، همکاری تتر با پلیس تایلند و سرویس مخفی ایالات متحده منجر به شناسایی و توقیف ۱۲ میلیون دلار USDT مرتبط با شبکههای کلاهبرداری فراملی شد. همچنین، تتر در هماهنگی با مقامات آمریکایی توانست ۱.۶ میلیون دلار USDT مرتبط با شبکههای تأمین مالی تروریسم مستقر در غزه را شناسایی و مسدود کند. این دادهها تأکید میکنند که ردیابی تتر نهتنها امکانپذیر است، بلکه بهصورت فعال در عملیات بینالمللی برای مبارزه با فعالیتهای مجرمانه استفاده میشود.
آسیبپذیری شبکههای پرکاربرد (تمرکز بر TRON)
قابلیت ردیابی برای کاربران در اکوسیستمهایی که تحتفشار تحریم هستند، زمانی بهشدت افزایش مییابد که فعالیتها روی یک شبکه خاص متمرکز شوند. در بسیاری از این مناطق (از جمله ایران)، شبکه ترون (TRON) به دلیل کارمزدهای پایین و سرعت تراکنش بالا، به کانال اصلی انتقال USDT (TRC-20) تبدیل شده است. تحلیلهای انجام شده در سال ۲۰۲۵ نشان داد که حدود ۲ میلیارد دلار از حجم معاملات صرافی غالب ایران (نوبیتکس) در طول دوره مورد بررسی از طریق شبکه TRON انجام شده است.
این تمرکز بالا، یک خطر سیستمی قابلتوجه ایجاد میکند که میتوان آن را "ریسک خوشهبندی جغرافیایی" نامید. تمرکز فعالیتهای مالی تحت تحریم بر روی تعداد محدودی از پلتفرمها و یک شبکه واحد (TRON)، ابزارهای تحلیل زنجیرهای را قادر میسازد تا بادقت بسیار بالا، یک "خوشه" مشخص از آدرسهای فعال در این منطقه جغرافیایی را تفکیک کنند. این خوشهبندی، کاربران عادی را که صرفاً برای مقاصد شخصی از این کانالها استفاده میکنند نیز در معرض بررسی و پرچمگذاری قرار میدهد؛ بنابراین، قابلیت ردیابی در USDT صرفاً یک ویژگی فنی نیست؛ بلکه به یک اهرم ژئوپلیتیک برای تفکیک و کنترل اکوسیستمهای مالی مناطق تحت تحریم تبدیل شده است.
نحوه فریز شدن تتر
مسدودسازی تتر یک فرآیند فنی است که توسط مکانیسم کنترل مرکزی شرکت تتر انجام میشود و نهادهای مجری قانون از این ابزار برای اعمال تحریمها استفاده میکنند.
تفاوت ماهوی USDT با رمزارزهای غیرمتمرکز
تتر، برخلاف بلاکچینهای اثبات کار (PoW) یا بلاکچینهای کاملاً غیرمتمرکز، یک نهاد متمرکز است که توکنها را صادر میکند. این بدان معناست که توکنهای USDT، اگرچه بر روی بلاکچینهای غیرمتمرکز مانند اتریوم یا ترون وجود دارند، اما نمایانگر یک تعهد دلاری هستند که توسط Tether Holdings Limited مدیریت میشود. این ساختار متمرکز، تتر را قادر میسازد تا قابلیت فنی کنترل توکنهای صادرشده خود را حفظ کند، قابلیتی که در مورد رمزارزهایی مانند بیتکوین وجود ندارد.
عملکرد تابع blacklist() در قرارداد هوشمند تتر
مکانیسم فنی اصلی مسدودسازی تتر، استفاده از یک تابع داخلی به نام blacklist() است که در قراردادهای هوشمند توکنهای ERC-20 و TRC-20 گنجانده شده است. این تابع به آدرس صادرکننده (Owner) قرارداد اجازه میدهد تا هر آدرس خاصی را به "لیست سیاه" اضافه کند.
تأثیر عملی این مکانیسم بسیار حیاتی است: بهمحض اینکه یک آدرس کیف پول در لیست سیاه قرار گیرد، تمام توکنهای USDT موجود در آن آدرس، غیرقابلانتقال میشوند. این داراییها عملاً «فریز» میشوند و نمیتوان آنها را به هیچ آدرس دیگری ارسال کرد. درک این نکته ضروری است که این مکانیسم مستقل از نوع کیف پول است. چه کاربر داراییهای خود را در یک صرافی متمرکز (کیف پول امانی) نگهداری کند و چه در یک کیف پول خصوصی و غیرامانی (Self-Custody) مانند تراست ولت، اگر آدرس عمومی کیف پول او در لیست سیاه قرار گیرد، تتر میتواند داراییهایش را از طریق قرارداد هوشمند فریز کند. کیف پولهای غیرامانی تنها در برابر فریز شدن تتر توسط صرافیها از کاربر محافظت میکنند، اما در برابر فریز شدن توسط خود صادرکننده (تتر) هیچ مصونیتی ایجاد نمیکنند.
تغییر پارادایم انطباق با تحریمهای OFAC در ۲۰۲۵
از اواخر سال ۲۰۲۳ و با تشدید قابلتوجه در سال ۲۰۲۵، تتر به طور فعال سیاست خود را در قبال انطباق با تحریمهای ایالات متحده تغییر داد. درحالیکه تتر قبلاً در مورد فریز یکجانبه آدرسها در بازار ثانویه محتاط بود، اکنون بهصورت داوطلبانه اجرای تحریمها و پروتکلهای امنیتی خود را برای فریز کیف پولهای مرتبط با افراد و نهادهای تحت تحریم OFAC گسترش داده است.
دادههای رسمی سال ۲۰۲۵ این تغییر رویکرد را اثبات میکنند:
- تتر در همکاری با بیش از ۲۹۰ نهاد مجری قانون در ۵۹ کشور، موفق به مسدودسازی بیش از ۳.۲ میلیارد دلار USDT مرتبط با فعالیتهای مجرمانه شده است.
- در مجموع بیش از ۵۰۰۰ کیف پول مسدود شدهاند که ۲۸۰۰ مورد آن با هماهنگی مستقیم آژانسهای آمریکایی بوده است.
- نمونههای هدفمند شامل مسدودسازی ۲۳ میلیون دلار وجوه غیرقانونی مرتبط با صرافی تحریم شده Garantex در مارس ۲۰۲۵ و فریز آدرسهای مرتبط با شرکت Funnull Technology که توسط OFAC به دلیل کلاهبرداری تحت تحریم قرار گرفت، در ماه مه ۲۰۲۵ بود.
این حجم عظیم از فریزها و همکاری فعال، این دیدگاه را که USDT میتواند بهعنوان یک ابزار مبادلاتی کاملاً خارج از کنترل دولتها عمل کند، از بین برده است. تتر عملاً به یک نهاد مالی بینالمللی با مسئولیتهای جدی در قبال قوانین ضد پولشویی (AML) و اجرای تحریمها تبدیل شده است.
همچنین، اظهارات مقامات آمریکایی در اکتبر ۲۰۲۵ نشان داد که حرکت به سمت فناوریهای انطباق هوشمندتر ادامه دارد. این مقامات به استفاده از «توکنهای هویت قابلاعتماد» در کیف پولها و «قراردادهای هوشمند فریز کننده» اشاره کردند که میتواند انطباق و هدفگیری دقیقتر آدرسهای پرخطر در آینده را تسهیل کند؛ بنابراین، تمرکز تتر بر قویتر ساختن انطباق در شبکههای پرکاربرد مانند اتریوم و ترون، همچنان یک اولویت باقی میماند.
ریسک ژئوپلیتیک و آسیبپذیری کاربران ایرانی
تتر یکی از ستونهای اصلی اقتصاد دیجیتال در ایران به شمار میرود. از زمان عرضه این توکن و همزمان با کاهش شدید ارزش پول ملی، خرید تتر به یکی از رفتارهای پرتکرار کاربران ایرانی تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۵ این دارایی در عمل به بخش مهمی از چرخه اقتصاد ایران بدل شد؛ همین مسئله، اهمیت شناخت ریسکها در استفاده از آن را بیشتر میکند.
ردیابی تتر کاربران ایرانی
فعالیتهای تتر در سال ۲۰۲۵ نشان داد که هدف فریز، دیگر صرفاً نهادهای دولتی یا گروههای تروریستی نیستند، بلکه تمرکز بر روی نقاط کانونی جریان نقدینگی در اکوسیستمهای تحت تحریم است.
ریسک فریز از آنجا نشئت میگیرد که آدرسهای صرافیهای داخلی، به دلیل ماهیت عملیاتی، دارای ارتباطات زنجیرهای (Transactional Flows) با نهادهای تحریم شده هستند. در سپتامبر ۲۰۲۵، ۳۹ آدرس USDT شامل ۱.۵ میلیون دلار وجوه، به دلیل پرچمگذاری توسط نهاد NBCTF اسرائیل مبنی بر ارتباط با نهادهای وابسته به سپاه پاسداران (IRGC)، توسط تتر در لیست سیاه قرار گرفتند. علاوه بر این، در سپتامبر ۲۰۲۵، مقامات آمریکایی ۵۸۴ هزار دلار USDT را از فردی که مدیرعامل یک شرکت تأمینکننده سیستمهای ناوبری برای صنعت پهپادی نظامی ایران بود، توقیف کردند.
این حوادث ثابت میکنند که آدرسهای داغ (Hot Wallets) صرافیهای داخلی، ناگزیر با آدرسهای در معرض ریسک، تبادلات تراکنشی داشتهاند. این «آلودگی زنجیرهای» (Chain Contamination) نهتنها نهادهای خاص را هدف قرار میدهد، بلکه کل خوشهای از آدرسها را که از طریق این واسطهها خدمات میگیرند، در معرض خطر قرار میدهد.
آیا تترهای خریداری شده از صرافیهای ایرانی در خطر هستند؟
تحلیل ریسک سیستمی نشان میدهد که بله تترهای خریداری شده از صرافیهای داخلی در معرض یک خطر سیستمی قابلتوجه قرار دارند.
حتی اگر یک کاربر، صرفاً برای خرید و نگهداری شخصی از یک صرافی داخلی استفاده کرده باشد، تراکنشهای او در بلاکچین با آدرسهای داغ و آدرسهای سپردهگذاری آن صرافی ثبت شده است. اگر آدرسهای داغ صرافی یا آدرسهای واسطهای که وجوه را برای نهادهای تحت تحریم جابهجا میکنند، در لیست سیاه قرار گیرند، شرکتهای تحلیل زنجیرهای میتوانند تمام آدرسهایی را که با این خوشههای آلوده تعامل داشتهاند، بهعنوان آدرسهای با "ریسک بالا" پرچمگذاری کنند.
این خطر برای کاربر عادی بیشتر یک خطر سیستمی است که ناشی از آلودگی جمعی آدرسها در یک اکوسیستم مالی تحتفشار است، نه لزوماً نتیجه مستقیم عمل مجرمانه توسط خود کاربر. هدف نهایی تحریمها، همانطور که در سال ۲۰۲۵ مشاهده شد، ایجاد ناامنی سیستمی و غیرقابلاعتماد ساختن USDT برای جریانهای مالی کلان در اکوسیستم ایران است. این استراتژی باعث میشود که هزینه و ریسک استفاده از USDT آنقدر بالا رود که فعالان اقتصادی مجبور به یافتن جایگزین شوند.
فرار سرمایه و تغییر الگوهای رفتاری
تنشهای ژئوپلیتیک و اقدامات فریز در سال ۲۰۲۵ فوراً بر رفتار بازار تأثیر گذاشت. در پی حملات سایبری و تشدید تنشها در ژوئن ۲۰۲۵، خروجی وجوه از صرافی نوبیتکس بیش از ۱۵۰ درصد نسبت به هفتههای قبل افزایش یافت که نشاندهنده فرار سرمایه سریع است.
این حوادث باعث شد تا کاربران و واسطههای بازار بهسرعت به دنبال جایگزینهای غیر قابل فریز باشند. دادهها نشان میدهند که یک شیفت بازار قابلتوجه به سمت استیبلکوینهای غیرمتمرکز مانند DAI و استفاده از شبکههای کارآمدتر مانند Polygon رخ داد. این تطبیق سریع نشان میدهد که فعالان اقتصادی ایران، امنیت در برابر فریز متمرکز را بهعنوان یک عامل حیاتی در حفظ نقدینگی خود در نظر میگیرند.
در زیر خلاصهای از مهمترین عملیات مسدودسازی تتر در سال ۲۰۲۵ که مرتبط با ریسکهای تحریمی هستند، ارائه شده است:
چگونه از فریز شدن تتر خود جلوگیری کنیم؟
درحالیکه حذف کامل ریسک فریز در مورد USDT غیرممکن است (به دلیل کنترل متمرکز صادرکننده)، کاربران میتوانند با اتخاذ راهبردهایی، ریسک خود را به حداقل برسانند.
تحلیل محدودیتهای Self-Custody (کیف پول غیرامانی)
استفاده از کیف پولهای غیرامانی (Non-Custodial) مانند Trust Wallet که کاربر کنترل کامل کلید خصوصی خود را در دست دارد، بهشدت توصیه میشود. این کیف پولها شما را از خطر فریز شدن حساب توسط صرافیها یا واسطههای امانی محافظت میکنند.
بااینحال، یک محدودیت حیاتی وجود دارد: این روش شما را در برابر اجرای تابع blacklist() توسط تتر (صادرکننده مرکزی) محافظت نمیکند. اگر آدرس شما به دلیل ارتباطات زنجیرهای آلوده یا پرچمگذاریهای ژئوپلیتیک در لیست سیاه تتر قرار گیرد، داراییهای USDT شما فریز خواهند شد؛ بنابراین، خود - حفاظتی (Self-Custody) یک گام ضروری است؛ اما یک راهکار کامل برای جلوگیری از فریز USDT نیست.
استراتژی قطع ارتباط زنجیرهای (Decoupling Strategy)
یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاربران فعال، قطع ارتباط زنجیرهای (Decoupling) داراییهای USDT از آدرسهای پرخطر است. توصیه میشود کاربران داراییهای خود را به آدرسهای جدیدی منتقل کنند که هیچ سابقه تراکنشی با صرافیهای داخلی، آدرسهای فریز شده قبلی، یا نهادهای پرچمگذاری شده نداشته باشند.
استفاده از پروتکلهای مالی غیرمتمرکز (DeFi) برای جابهجایی یا تبدیل موقت داراییها میتواند فرآیند "پاکسازی" ردپای تراکنشی را تسهیل کند و پرچمگذاری آدرس توسط سیستمهای تحلیلی پیچیده را دشوار سازد.
مدیریت ریسک بلاکچینهای فعال و منسوخ
انتخاب بلاکچین مناسب برای نگهداری USDT نیز در سال ۲۰۲۵ اهمیت یافت. تتر اعلام کرد که اگرچه فریز قراردادهای هوشمند بلاکچینهای قدیمی (مانند Omni و Algorand) را متوقف میکند، اما صدور و بازخرید رسمی توکنها را در این شبکهها متوقف خواهد کرد. نگهداری دارایی در بلاکچینهای کم استفاده، حتی بدون فریز شدن فنی، ریسک کاهش ارزش و نقدشوندگی را در پی دارد، زیرا پشتیبانی رسمی از آنها قطع شده است؛ بنابراین، تمرکز بر شبکههای دارای نقدینگی بالا و فعالیت توسعهدهنده قوی مانند اتریوم و ترون همچنان توصیه میشود.
جایگزینهای امنتر تتر
راهبرد اصلی برای حذف ریسک مسدودسازی متمرکز، جایگزینی USDT با استیبلکوینهایی است که فاقد نهاد صادرکننده مرکزی باقابلیت فریز هستند.
DAI: راهکار غیرمتمرکز و ضد تحریم
استیبلکوین DAI (Dai) بهترین جایگزین برای کاربرانی است که به دنبال حذف ریسک فریز متمرکز هستند. DAI یک استیبلکوین غیرمتمرکز و پشتوانه شده با رمزارزها است که توسط پروتکل MakerDAO مدیریت میشود.
مهمترین مزیت امنیتی DAI این است که هیچ نهاد مرکزی یا شرکتی وجود ندارد که از نظر قانونی ملزم به انطباق با تحریمهای OFAC باشد یا کلید دسترسی برای اجرای تابع فریز توکنها را در اختیار داشته باشد. این امر DAI را به یک پناهگاه ریسک قابلاعتماد در برابر اقدامات ژئوپلیتیک تبدیل میکند. شواهد بازار در سال ۲۰۲۵، پس از فریزهای ژوئیه، نشان داد که کاربران در ایران بهسرعت به سمت DAI و استفاده از شبکههای کارآمدی مانند Polygon شیفت پیدا کردند. این شیفت، اثربخشی DAI را بهعنوان یک ابزار ضد تحریم در فضای رمزارز تأیید میکند.
USD Coin (USDC): جایگزینی با ریسک بالا
USD Coin (USDC) که توسط Circle و Coinbase صادر میشود، اگرچه از نظر شفافیت و انطباق با مقررات (Regulation) نسبت به USDT برتری دارد، اما نباید بهعنوان یک جایگزین امن در برابر ریسک تحریم در نظر گرفته شود. USDC نیز کاملاً متمرکز است و بهشدت متعهد به انطباق با قوانین و تحریمهای ایالات متحده، از جمله OFAC، است. ساختار ریسک متمرکز USDC مشابه USDT است و در موارد متعدد (مانند تحریم Funnull Technology در می ۲۰۲۵)، USDC نیز فعالانه اقدام به فریز آدرسهای تحت تحریم کرده است؛ بنابراین، استفاده از USDC تنها جایگزینی USDT با یک استیبلکوین متمرکز دیگر با ریسک ژئوپلیتیک مشابه است.
ملاحظات ریسک پروتکلی
درحالیکه DAI ریسک فریز متمرکز را حذف میکند، کاربران باید آگاه باشند که حذف یک نوع ریسک به معنای پذیرش انواع دیگری از ریسکها است. DAI به طور کامل فاقد ریسک نیست و شامل ریسکهای پروتکلی مانند نوسان وثیقههای رمزارزی، پایداری قیمت (Peg Stability) در مواقع بحران شدید بازار، و ریسکهای حاکمیتی (Governance Risks) است. تصمیمگیری در مورد جایگزینی باید بر اساس توازنی بین اجتناب از ریسک فریز ژئوپلیتیک و تحمل ریسکهای فنی پروتکل DAI صورت پذیرد.
توصیههای عملیاتی
تحلیل تحولات سال ۲۰۲۵ نشان میدهد که تتر (USDT) دیگر نمیتواند بهعنوان یک ابزار کاملاً مقاوم در برابر سانسور یا تحریم در نظر گرفته شود. افزایش همکاری تتر با نهادهای آمریکایی و بینالمللی و اجرای فعال تحریمهای OFAC، ریسک نگهداری USDT را برای کاربرانی که ناخواسته یا خواسته با خوشههای آدرس پرخطر در تعامل هستند، به میزان قابلتوجهی افزایش داده است.
نتیجهگیریهای اصلی:
1. ردیابی کامل و دقیق است: به دلیل ماهیت بلاکچینهای عمومی و استفاده از ابزارهای تحلیل زنجیرهای توسط شرکتهایی مانند TRM Labs، جریان مالی USDT کاملاً ردیابی و خوشهبندی میشود.
2. فریز قابلاجرا است: مکانیسم فنی blacklist() به تتر اجازه میدهد تا توکنها را در هر آدرسی (حتی کیف پولهای غیرامانی) فریز کند.
3. ریسک سیستمی برای کاربران داخلی: اقدامات تتر علیه نقاط نقدینگی مرکزی (مانند صرافیهای غالب داخلی) در سال ۲۰۲۵، باعث ایجاد آلودگی زنجیرهای و قرارگرفتن کاربران عادی در معرض ریسک پرچمگذاری شده است.
توصیههای عملیاتی:
- کاهش مواجهه با USDT: سرمایهگذاران جدی باید بهسرعت مواجهه خود با USDT را کاهش داده و آن را با جایگزینهای غیرمتمرکز معامله کنند.
- پناهگاه امن DAI: DAI امنترین استیبلکوین در برابر خطر فریز ژئوپلیتیک است. تحلیل رفتار بازار در سال ۲۰۲۵ نشان داد که حرکت به سمت DAI (و شبکه Polygon) یک راهبرد مؤثر و اثباتشده برای حفظ نقدینگی در شرایط تحریم بوده است.
- بهینهسازی کیف پول: بلافاصله داراییهای USDT را از صرافیهای متمرکز داخلی خارج کرده و به یک کیف پول غیرامانی منتقل کنید. این اقدام، اگرچه در برابر فریز تتر از شما محافظت نمیکند، اما ریسک فریز شدن حساب توسط صرافی را حذف میکند.
- استفاده از آدرسهای "پاک": در صورت ضرورت نگهداری USDT، از استراتژی قطع ارتباط زنجیرهای استفاده کنید و داراییها را از آدرسهایی که با صرافیهای داخلی در تعامل بودهاند، به آدرسهای جدیدی منتقل کنید تا سابقه تراکنشهای پرخطر پاک شود.